Wat is seksisme?

Wat is seksisme?

Vooraleer seksisme strafbaar wordt, dienen de feiten volgens de seksismewet aan vijf voorwaarden te voldoen: 

1.    Het moet gaan om een gebaar of handeling: fysiek of verbaal, in directe omgang of online
2.    Volgens in artikel 444 van het strafwetboek bedoelde omstandigheden: in een (online) openbare ruimte of in aanwezigheid van andere personen
3.    Jegens een persoon
4.    Met een ernstige aantasting van de waardigheid van deze persoon tot gevolg
5.    Klaarblijkelijk bedoeld om minachting uit te drukken wegens geslacht, of iemand om dezelfde reden als minderwaardig te beschouwen of te reduceren tot diens geslacht. 

De seksismewet werd in 2014 ingevoerd in België ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte.
Wanneer men veroordeeld wordt tot het misdrijf seksisme, riskeert men een gevangenisstraf van 1 maand tot 1 jaar en/of een geldboete van 50 tot 1.000 EUR (x8).

We verwijzen jou door naar een VRT nieuwsartikel voor enkele voorbeelden van seksisme, waarin de seksistische uitspraken van Jeff Hoeyberghs worden gedocumenteerd.
 

Seksisme vs Recht op vrije meningsuiting

Er is een dunne grens tussen vrije meningsuiting en seksisme:

Opmerkelijk is dat seksisme enkel strafbaar is indien het tegen een concrete, identificeerbare persoon gebeurt. Seksistische meningen over vrouwen en mannen in het algemeen, dus ook de vele controversiële uitspraken over vrouwen van de heer Hoeyberghs vallen niet onder het misdrijf seksisme. In deze gevallen wordt er namelijk een abstracte groep van mensen gestigmatiseerd en niet één of meerdere concrete personen.  

Voorbeeld van vrije meningsuiting:

Het misdrijf seksisme onderscheidt zich van stereotypen. Seksistische stereotypen zijn opvattingen of vooroordelen over de positie van vrouwen en mannen in onze samenleving (vb. vrouw aan de haard). Stereotypen gaan over een algemene groep en dus niet over één specifieke persoon. Het hebben of uiten van seksistische stereotiepe opvattingen is niet verboden en behoort tot de vrijheid van meningsuiting. 

Voorbeeld van seksisme:

Een concreet voorbeeld hiervan is het arrest van het Hof van Beroep te Brussel dd. 02.02.2022. Een gast in een televisie-uitzending weigerde de vrouwelijke televisiepresentatrice aan te kijken, draaide ostentatief zijn hoofd weg en zei dat hij medelijden had met alle aanwezige vrouwen. Met dit handelen drukte hij duidelijk zijn minachting uit jegens de vrouwelijke presentatrice waardoor haar waardigheid ernstig werd aangetast. Dit werd door het Hof effectief aanzien als seksisme.
 
Tijdens het interview gaf deze persoon daarbovenop te kennen dat hij de weigering om vrouwen een hand te schudden, goedkeurde. Dergelijke uitspraak overschreed volgens het Hof dan weer niet de grenzen van de vrije meningsuiting en maakte geen inbreuk uit op de seksismewet: dit was geen handeling of gebaar jegens een concrete persoon.
 

De Seksismewet

De seksismewet en dan in het bijzonder het begrip seksisme wordt zeer ruim omschreven. 

Dat de seksistische handeling of gedraging een ernstige aantasting van de waardigheid van de persoon tot gevolg moet hebben, dient immers volledig los van de perceptie van het slachtoffer te worden beoordeeld. Het slachtoffer moet zelfs niet op de hoogte zijn geweest van de seksistische opmerkingen die over hem of haar werden gemaakt. Ook de instemming van het slachtoffer maakt geen verschil uit. Het is de taak van de rechter om objectief te gaan kijken of er een ernstige aantasting van de waardigheid heeft plaatsgevonden. 

Tenslotte is er ook een bijzondere opzet vereist. De dader moet klaarblijkelijk de bedoeling hebben om minachting uit te drukken wegens geslacht, of iemand op dezelfde reden als minderwaardig te beschouwen of te reduceren tot diens geslacht. De dader moet dus wetens en willens deze gedraging stellen terwijl hij weet dat die gedraging een ernstige aantasting van de waardigheid kan opleveren. Seksisme kan bijgevolg niet worden bestraft wanneer de dader door zijn gedrag dat doel niet nastreefde of de ernstige aantasting van de menselijke waardigheid van de geviseerde persoon er niet het gevolg van was.

Aangezien het misdrijf seksisme een relatief ‘jong’ misdrijf is, bestaan er nog niet zeer veel toepassingen van de seksismewet in de rechtspraak. Een erg belangrijke rol is hier weggelegd voor de advocaat en voor de rechter. Het is in alle geval duidelijk dat het Parket hier meer en meer voor strafrechterlijk dagvaardt.
 

De veroordeling van Jef Hoeyberghs

Wat was dat nu precies met de uitspaken van de heer Hoeyberghs? In de pers lezen we dat zijn veroordeling er is gekomen na een lezing van de heer Hoeyberghs in 2019 aan de Ugent waarin hij een aantal kwetsende uitspraken had gedaan.

Hij liet zich onder meer het volgende ontvallen: ‘Vrouwen willen wel de privileges van de mannelijke bescherming en het mannelijk geld, maar ze willen niet meer hun benen opendoen’; ‘Gij weet niet hoe vuil een wijf is, hebt gij al eens een hond in huis gehad? Awel, voor wat een wijf vuilmaakt, moet ge vijf honden in huis hebben. Da bijt u voor minder geld kapot’; 

In eerste aanleg maakte de heer Hoeyberghs zich volgens de Correctionele Rechtbank schuldig aan seksisme en het aanzetten tot discriminatie, haat en geweld. In hoger beroep werd hij slechts voor één uitspraak strafrechtelijk veroordeeld voor het misdrijf seksisme. In deze kwetsende uitspraak liet hij zich uit over hoe vrouwen niet in staat zijn om het beroep van wetenschapper uit te oefenen, en dan in het bijzonder gericht aan mevrouw Christine Van Broeckhoven: “Een schoon voorbeeld van hoe het misloopt hé. We hadden hier een of andere Van Broeckhoven in den tijd, da was ook zo'n halfwassen wetenschapster."

De andere uitspraken waren volgens het Hof niet seksistisch, aangezien hij daarmee niemand in het bijzonder viseerde.
 

Juridisch advies

Het misdrijf seksisme is een complex doch ruim misdrijf waarvan de invulling in een bijzondere mate wordt overgelaten aan het oordeel van de Rechter. Zowel de gedraging als de context spelen een belangrijke rol. Bovendien grenst seksisme gevaarlijk dicht aan het principe van de vrijheid van meningsuiting. Laat je dus gepast bijstaan wanneer je hiermee geconfronteerd wordt.
 

Aanklacht indienen tegen seksisme 

Ben je zelf het slachtoffer geworden van seksisme en wil je een aanklacht indienen? Contacteer meester Michiel Van Eeckhoutte voor juridisch advies en bijstand.